براساس تقسیم بندی های مختلفی که از پژوهش ارائه دادید، چه نوع پژوهش هایی در حوزه مدیریت شهری حایز اهمیت است؟

در مدیریت شهری یک بخش از پژوهش هاست که اثربخشی اجرای فعالیت ها و برنامه ها را می سنجد. به این معنی که یک نیت و هدفی وجود داشته که برای رسیدن به آن هدف فعالیتی صورت گرفته است و از طریق آن پژوهش می خواهیم متوجه شویم آیا فعالیتی که صورت گرفته ما را به هدف نزدیک کرده است یا خیر. این نوع تحقیقات از نوع سنجش اثربخشی است که در اداره کل مطالعات فرهنگی و اجتماعی انجام شده است. بخش دیگر پژوهش هایی است که پیامدهای مثبت و منفی اجرای فعالیت ها را بر ذینفعان می سنجد که این پروژه ها را طرح های اتاف _ ارزیابی تاثیرات اجتماعی و فرهنگی اجرای پروژه ها_ نام گذاری کردیم. در این نوع تحقیقات چرایی اجرای پژوهش ها در مدیریت شهری موضوعیت پیدا کرده است .

در این بخش هر نوع فعالیت مدیریت شهری اعم از شهرسازی، مدیریت ترافیک، موضوعات فرهنگی و اجتماعی، عمرانی و خدماتی مورد سنجش قرار می گیرد تا علاوه بر اهداف پیش بینی شده قبلی متوجه شویم که پروژه های اجرایی چه آثاری را بر زندگی فرهنگی و اجتماعی شهروندان به جا می گذارد. ما با عنوان مدیران شهری حق نداریم، نگاه تک بعدی به توسعه شهر داشته باشیم. یعنی نباید بگوییم کار ما فقط تسهیل رفت و آمد مردم یا ارائه خدمات شهری است. علاوه بر این موارد باید مطمئن باشیم که این نوع اقدامات تاثیرات منفی بر هویت و احساس تعلق شهروندان نسبت به شهر می گذارد یا خیر. نکته مهم دیگر این است که هر نوع اقدام و فعالیت مدیریت شهری اگر غیر مشارکتی، دستوری و از بالا به پایین باشد پایدار و نتیجه بخش نخواهد بود بنابراین باید تمهیداتی را بیندیشیم که خود شهروندان در تصمیم سازی، اجرا و ارزیابی اقدامات مشارکت فعال داشته باشند. در چند سال گذشته بر مبنای این فکر مردم را در تصمیم گیری ها به مشارکت طلبیدیم.

بخش دیگر پژوهش ها سنجش رضایت سنجی شهروندان است. طبیعی است اگر ما در اتاق های در بسته تصمیم بگیریم و اجرا کنیم و فرض را بر رضایت شهروندان بگذاریم به خطا رفته ایم. زیرا رضایت شهروندان منوط به این است که مردم اقدامات ما را هم راستا با نیازها و اولویت های خود بدانند، ضمن اینکه باید حجم امکانات و نوع فعالیت ها با نظام انتظارات و توقعات مردم همخوانی داشته باشد. پروژه های سنجش رضایت شهروندان به این منظور انجام شدند.

تا چه اندازه سنجش رضایت شهروندان موفقیت آمیز بود؟

تا سال ۹۲ این سنجش رضایت ها صورت گرفته است و میزان رضایت مردم در این ۶ سال دقیقا رصد شده و میزان رضایت آنها مشخص شده است. در بعضی از سال ها رضایت مردم رشد؛ برخی سال ها ثبات و برخی مواقع نیز کاهش داشته است. دلیل این نوسان در رضایت شهروندان این بوده که هر چند حجم خدمات شهرداری رو به رشد بوده اما رضایت مردم به همان نسبت بالا نرفته است زیرا سطح انتظارات مردم تغییر کرده است.

از سوی دیگر اثر سنجش رضایت ها این است که امروز همه شهرداران مناطق می دانند که نسبت به تک تک فعالیت های آنان سنجش صورت می گیرد و در طول هر سال میزان رضایت مردم مشخص می شود بنابراین فعالیت ها به نحوی صورت می گیرد که نظر مردم جلب شود. در حوزه اتاف هم شاهدیم که کاربست های این پژوهش ها در جهت اصلاح فعالیت ها و اقدامات تا اندازه زیادی مورد توجه معاونت ها و شهرداران مناطق قرار گرفته است.

در اینجا ممکن است این سوال ایجاد شود که خود شهرداری تهران که مجری پروژه هاست این سنجش رضایت را انجام می دهد بنابراین نمی توان به آمار آن اتکا کرد؟

رضایت سنجی ها توسط موسسات پژوهشی خارج از شهرداری انجام می شود. در طول ۶ سال گذشته مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران متولی آن بوده است و امسال جهاددانشگاهی دانشگاه علامه طباطبایی این پروژه را انجام می دهد.

یکی از فعالیت هایی که در جهت شناخت مشکلات محلات صورت گرفت پژوهش های خرد محلی توسط پژوهشگران محله است. این فعالیت تا چه اندازه موفقیت آمیز بوده است؟

پژوهش های خرد و محله ای از این نظر که تاکنون در مطالعات شهری به صورت نظام مند و سازمان دهی شده وجود نداشته است نخستین گام های تجربه خود را دنبال می کند. از سال ۱۳۸۹ اداره ای تحت عنوان پژوهش های محله ای راه اندازی شد و در ۳۷۴محله تهران ۳۷۴ کارشناس به عنوان پژوهشگر محله آموزش دیده و مشغول فعالیت شدند. نتیجه سه سال فعالیت آنها دستاورد بزرگ احصای اطلاعات فرهنگی و اجتماعی محله ای است.

این پژوهشگران حداقل مدرک تحصیلی شان لیسانس و عمدتا در رشته های علوم اجتماعی، ارتباطات و مدیریت فرهنگی است که در همان محله سکونت دارند و از نزدیک با نخبگان محلی وشهروندان ساکن در محلات ارتباط مستمر روزانه دارند. امروزه مدیریت محلی در سراهای محله به کمک آمار و اطلاعاتی که پژوهشگران محله گردآوری می کنند، می تواند تصمیماتی متناسب با نیازها و اولویت های مردم آن محله اتخاذ کنند که موفقیت چشمگیری در شناخت نیازهای محلات داشته است.

یکی از موضوعاتی که شهردار تهران همواره بر آن تاکید داشته توجه به روح حاکم بر شهر و از سوی دیگر سبک و کیفیت زندگی مردم در تهران است. تا چه اندازه در این زمینه فعالیت داشته اید؟

مدیریت شهری تهران بر این نظر تاکید دارد که شهر تنها کالبد نیست و همان طور که یک قالب فیزیکی دارد، روح هم دارد بنابراین هر اقدامی که در کالبد شهر انجام می شود باید ابعاد آن بر زندگی مردم در نظر گرفته شود.

مرکز رصد نوسانات کیفیت زندگی شهری یکی از کارهایی است که اداره مطالعات در این زمینه انجام داده است. در این مجموعه شاخص های اجتماعی و فرهنگی موثر بر کیفیت زندگی شهروندان را شناسایی و اطلاعات مربوط به این شاخص ها را به طور مدام جمع آوری می کنیم و مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم تا از این طریق نیازهای اطلاعاتی بخش های مختلف درون و برون سازمانی را پاسخ دهیم. در نرم افزاری که برای این مرکز تهیه شده است ۱۸۲ شاخص را شناسایی کردیم و هر سال محله به محله به پرسش در خصوص این شاخص ها می پردازیم.

برای دقیق بودن اطلاعات از مشارکت مردم محلات بهره می بریم. در مرکز رصد نوسانات زندگی علاوه بر اینکه نیازها و خواسته ها مردم سنجیده می شود، احساس تعلق، میزان مشارکت و سرمایه اجتماعی مردم محلات نیز سنجیده می شود. حتی میزان اعتماد مردم نیز مورد اهمیت است تا اداره شهر براساس نظرات مردم صورت بگیرد. در واقع اداره مطالعات در همه فعالیت هایش به مردم توجه دارد زیرا به عقیده ما در مجموعه مدیریت شهری و این اداره؛ مطالعات اجتماعی با مردم شروع می شود و با آنهاست که ادامه پیدا می کند.

شما از پایان نامه های دانشجویی نیز حمایت می کنید. این حمایت ها به چه صورتی است؟

خرید کاربست پژوهش های دانشجویی که موضوع آنها در حوزه فرهنگی و اجتماعی شهری است یکی دیگر از اقدامات اداره مطالعات است به این منظور از همه دانشجویانی که در موضوعات مرتبط در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با موفقیت دفاع کرده اند، درخواست می شود، کاربست پژوهشی خود را به اداره کل مطالعات ارائه کنند تا در صورت تصویب از آنها خریداری شود. مراحل تصویب در یک شورای علمی و با حضور شخص پژوهشگر صورت می گیرد. در صورت تصویب از سوی شورای علمی علاوه بر حمایت مالی در قالب کتاب به انتشار می رسد.